Bankir obyektividagi san’at

Fotograf Styuart Lousen Buyuk Britaniyada tug‘ilib, 21 yoshida dunyoning yirik banklarida ishlash orqali xalqaro bankirlik faoliyatini boshlagan. Hozirda u O‘zbekistonning yetakchi banklaridan birining nazorat kengashi a’zosi bo‘lib, rafiqasi Anna va o‘g‘li Aleks bilan Fransiya janubida istiqomat qiladi. 12-dekabr kuni Toshkentdagi nufuzli galereyalardan birida Styuart Lousenning “Yer. Provans siymolari” nomli shaxsiy ko‘rgazmasi ochildi. Ko‘rgazma Lazur qirg‘og‘idagi eng qadimgi kurort shaharlaridan biri aholisiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda ularning hayoti va turmush tarzini aks ettirgan fotosuratlar namoyish etilmoqda. Shuningdek, ekspozitsiyada muallifning balet estetikasi va an’anaviy o‘zbek xalq raqsiga bag‘ishlangan fotoloyihalari ham o‘rin olgan. Ushbu ko‘rgazma Fransiya elchixonasi ko‘magida tashkil etilgan.

Britaniyalik fotograf Styuart Lousen ELLE O‘zbekiston tahririyati savollariga javob berib, o‘zining ijodiy yo‘li haqida so‘zlab berdi.

ELLE: Fotografiya sohasidagi faoliyatingizni qanday boshladingiz?

Fotografiyaga bo‘lgan qiziqishim juda erta, o‘n yoshlarimda paydo bo‘lgan. Dunyo bo‘ylab qilgan sayohatlarim menga xilma-xil portfolio yaratishga imkon berdi. Ammo bu san’atga bo‘lgan haqiqiy ishtiyoqim to‘qqiz yil oldin, Perm baletining sahna ortidagi hayotini tasvirga olish imkoniyatiga ega bo‘lganimda uyg‘ondi. Bu tajriba men uchun ilhom manbayiga aylandi. Keyingi uch yil davomida muntazam ravishda Moskvadan Permga borib kelib, 10 000 dan ortiq suratdan iborat ulkan to‘plam yaratdim. Ushbu ishlar baletning sahna ortidagi hayotiga bag‘ishlangan ikkita kitobning nashr etilishiga va bir qator xalqaro ko‘rgazmalarning tashkil qilinishiga asos bo‘ldi.

ELLE: Sizning eng unutilmas loyihangiz yoki suratga olish jarayoningiz qaysi?

Eng yorqin voqealardan biri Hyatt Hotels va Porsche bilan hamkorlikda tashkil etgan ilk yirik ko‘rgazmam bo‘ldi. Suratga olish jarayonida Moskva teatrlarining yetakchi balet raqqoslari ishtirok etishdi. Mehmonxona liftida “parvozdagi oqqushlar”ni tasvirlash eng murakkab kadrlardan biri edi. Mehmonlarga xalaqit bermaslik uchun suratga olish kechasi amalga oshirildi va bu kadr hanuzgacha mening eng sevimli ishlarimdan biri bo‘lib qolmoqda.

ELLE: Fotosessiya paytida siz bilan qanday eng qiziq yoki kutilmagan voqea sodir bo‘lgan?

Bir kuni uyimiz yaqinidagi tog‘larda tungi suratga olish paytida o‘z liboslarini o‘zi yaratadigan rafiqam Anna o‘z ko‘ylaklaridan birini kiyib turgandi. Oxirgi kadrni olayotganimizda, butalar orasidan shitirlagan ovoz eshitdik. Bizga yovvoyi to‘ng‘iz tikilib turardi, u Annaning ko‘ylagiga qiziqib qolganga o‘xshardi. Bu holat suratlarga alohida hissiyot baxsh etdi, chunki rafiqamning yuz ifodasida hayrat va qo‘rquv aralash tuyg‘ulari aks etgandi!

ELLE: Siz hech qachon suratga tushirmagan, ammo suratga tushirishni xohlagan biror buyum, joy yoki shaxs?

Men Boliviyaning Salar de Uyuni tuzli tekisliklarida suratga olishni orzu qilaman. Bu manzara cheksiz ufqi va ko‘zgusimon akslari bilan syurrealistik tasvirlar yaratish uchun juda qulay, u xoh modadagi tasvirga olish bo‘lsin, xoh raqsga oid suratga olish bo‘lsin.

ELLE: Muvaffaqiyatga ega fotograf uchun qanday ko‘nikmalar muhim deb hisoblaysiz?

Mashhur fotograf Ansel Adams bir kuni shunday degan: “Kameraning eng muhim qismi undan 30 santimetr narida joylashgan”. Men bu fikrga to‘liq qo‘shilaman. Texnik bilimlar muhim bo‘lsa-da, kompozitsiya, yorug‘likni his qilish va vaziyatga moslashish qobiliyati hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ayniqsa, portret suratga olishda insonning tabiiyligini ochib berish va kamera to‘sig‘ini bartaraf etish uchun u bilan aloqa o‘rnatish juda muhimdir.

ELLE: Suratga olish jarayoningizni qanday rejalashtirasiz? Tayyorgarlik ko‘rasizmi?

Balet suratga olishlarida artistlarni chalg‘itmaslik uchun ularga sezdirmasdan ishlashga harakat qilaman. Studiya ishida rejalashtirish muhim ahamiyatga ega: model kelishidan oldin yorug‘likni puxta sozlayman va effektlarni sinab ko‘raman. E’tiborli jihati shundaki, “Raqqosa qalbi” fotosuratlar turkumi keyinchalik raqamli qayta ishlashsiz amalga oshirilgan. Portret suratga olishda yana bir muhim narsa - odamning tinchlanishiga yordam berish, bu esa ko‘p vaqt olishi mumkin.

ELLE: Ishingizda sizni kim yoki nima ruhlantiradi?

Raqqoslarning harakatdagi studiya suratlarimda (“Raqqos ruhi” turkumi) men raqqosning mohiyatini - nafaqat uning mahoratini, balki u yetkazmoqchi bo‘lgan tuyg‘ularni ham tasvirlashga intilaman. Ko‘zga ko‘rinmasni ko‘rinadigan qilish. Hyères portretlar turkumida esa biz tanlagan uyimizga bo‘lgan mehrimni ko‘rsatishni, bu shahar do‘konlari va atelyelerida ishlaydigan odamlarning fe’l-atvori, xilma-xilligi va xayrixohligini ochib berishni istardim.

ELLE: Agar istalgan xayoliy qahramon bilan fotosessiya o‘tkaza olsangiz, u kim bo‘lardi va uni qanday tasvirga olardingiz?

Men Bulgakovning “Usta va Margarita” romanidan Volandni tanlagan bo‘lardim. Uning xarizmasi va sirliligi jarayonni qiziqarli, ammo xavfli qilgan bo‘lardi.

ELLE: Siz amalga oshirmoqchi bo‘lgan orzu yoki loyihangiz bormi?

Men butun dunyodan kelgan raqqoslarga bag‘ishlangan portfolio yaratmoqchiman. Har bir turkum uchta qismdan iborat bo‘lardi: raqqoslarni “sahnadan tashqarida” erkin vaziyatda ko‘rsatadigan norasmiy suratlar; raqqoslarning o‘z liboslaridagi rasmiy portretlari; va nihoyat, raqqoslarga o‘z uslubim prizmasidan qarashim, bunda ko‘zga ko‘rinmas harakat va his-tuyg‘ularni tasvirga tushirishga intilaman.

ELLE: Toshkentda ochilgan ko‘rgazma haqida so‘zlab bering

Fransiyaning O‘zbekistondagi elchixonasi Janubiy Fransiyadagi tug‘ilgan shahrim Yer fotosuratlari ko‘rgazmasiga, shuningdek, “Bahor” ansamblining ajoyib xalq raqqoslariga bag‘ishlangan “O‘zbek ranglari” turkum suratlariga homiylik qilishga rozi bo‘lganidan xursandman. Yerga bag‘ishlangan ko‘rgazmada 60 ta surat bor: bular mehribon hunarmandlar va do‘kon egalarining portretlari, shuningdek, shahar va uning atroflarining tasvirlari. Men Lazur sohilining haqiqiy durdonasi bo‘lgan, boy o‘rta asr va Viktoriya davri tarixiga ega bu go‘zal shaharning jozibasi va go‘zalligini yetkazmoqchi edim. “O‘zbek ranglari” turkumiga kelsak, unda raqqoslarning g‘ayrati va an’anaviy liboslarning yorqin ranglarini tarannum etuvchi 8 ta yirik konseptual fotosurat mavjud.

ELLE: Ishlari sizga yoqadigan yoki sizni ilhomlantiradigan suratchilar bormi?

Piter Lindberg, afsonaviy moda suratvichisi. Uning asarlari supermodellar davrini belgiladi, lekin u bundan ham ko‘proq narsani amalga oshirdi: yuqori uslubni samimiylik bilan uyg‘unlashtirdi, modellar bilan aloqani ko‘rsatdi va ularga o‘z fe’l-atvorlarini ochishga imkon berdi.

Fotosuratlar Styuart Lousen tomonidan taqdim etilgan.