Guldasta taomga aylanganida
Gulli pazandachilik nima?
Ba’zilar uchun bu g‘alati tuyulishi mumkin, ammo gulli oshpazlik yangi hodisa emas. Asrlar davomida gullar oshpazlikda, tibbiyotda va marosimlarda – qadimgi Xitoy an’analaridan tortib fors ziyofatlarigacha keng qo‘llanilgan. Ular shunchaki bezak emas, balki gastronomiya va madaniyatning ajralmas qismi hisoblangan.
Xrizantemalar – oliyjanoblik ramzi
Masalan, Sun sulolasi davrida (960-1279-yillar) yozilgan qadimgi xitoy pazandalik kitoblarida gullardan foydalangan holda 15 ta retsept mavjud. Xitoy imperatorligida xrizantemalar faqat go‘zalligi uchungina qadrlanmagan. Ular oliyjanoblik ramzi hisoblangan, ulardan vino tayyorlangan, yuzlab terilgan gullardan tayyorlangan guruchli pirojniylar urfga kirgan. Vaqt o‘tishi bilan bu retseptlar, shu jumladan o‘rta asr oshpazlik kitobi “Shan Szya Sin Gon”dagi 15 ta variant xalq oshxonasining bir qismiga aylandi.
XVII asrda gollandlar Yevropaga xrizantemalarni olib kelishdi – nafis sharq gullari tez orada zodagonlarning bog‘larini zabt etdi. Ammo keyingi asrda britaniyaliklar ularni oshxonaga qaytarish orqali ularga yangi hayot baxsh etdilar.
manba: pixabay
Mashhur O‘simlikshunoslar jamiyati asoschisi Xilda Leyelning “Nafis taomlar san’ati” kitobida boshqa tansiq taomlar qatorida kutilmagan retsept ko‘zga tashlandi: yangi kartoshka, artishok, kapers va shimoliy qisqichbaqalar bilan blanshirlangan va dasturxonga tortilgan nozik xrizantema gulbandlari.
Biroq sharqona an’ana hamon yashab kelmoqda. Bugungi kunda Xitoyda xrizantemalar hali ham tiniq sho‘rvalarda pishiriladi va ziravorli qovurmalarga solinadi. Eng muhim sir shundaki, gullar dasturxonga tortishdan oldin qo‘shiladi – shunda ular o‘z shaklini saqlab qoladi va taomga yengil qalampirli ta’m beradi.
Momoqaymoq – quyoshli vino va unutilgan ne’mat
Bugungi kunda ko‘pchilik begona o‘tlar kabi shafqatsizlarcha yulib tashlayotgan kichkina sariq quyoshchalar aslida ko‘p asrlik tarixga ega bo‘lgan pazandalik xazinasidir. Bu tillarang gullar asrlar davomida nafaqat o‘tloqlarni, balki yevropaliklar dasturxonini ham bezab kelgan.
manba: pexels
Qadimgi Yunonistonda nozik gulbandlar achchiq ta’m berish uchun yangi salatlarga qo‘shilgan yoki xushbo‘y qovurmalarda dimlab pishirilgan. O‘rta asrlarda Angliyada esa ulardan haqiqiy sehrli eliksir – uzoq vaqt damlangandan so‘ng ajoyib asal ta’mini oladigan achchiq bahor vinosi tayyorlanardi. Xalq orasida parilarning qilmishlari haqida rivoyat yurardi – axir ulardan boshqa kim ham achchiqni shirinlikka aylantira olardi?
Qadimiy eliksirlardan tortib nafis siroplargacha
Gul barglari gastronomik tarixning haqiqiy xazinasidir. Butun to‘pgullardan farqli o‘laroq, ularning nozik tuzilishi va konsentrlangan iforidan asrlar davomida nozik ta’m va xushbo‘y hidlar yaratish uchun foydalanib kelingan.
Antik davrdayoq Xitoy imperatorlari, Eron shayxlari va Rim patritsiylari atirgul, jasmin va gibiskusni oddiy suvni ajoyib ichimlikka aylantiradigan sehrli qobiliyati uchun qadrlaganlar. Eronda bug‘ bilan haydashning haqiqiy san’ati paydo bo‘ldi – u yerda birinchi marta efir moylarini ajratib olishni o‘rganishdi va natijada xushbo‘y atirgul suvini olishdi.
Bu qimmatbaho sir Buyuk Ipak yo‘li bo‘ylab sayohat qilib, o‘zining ziroatchilik an’analari bilan Hindistonga va hashamatga yo‘g‘rilgan arab saroylariga yetib bordi. Ammo Bolgariya gul an’analarining haqiqiy saqlovchisiga aylandi – bugungi kunda uning Atirgul vodiysi dunyoga qimmatbaho atirgul moyining 85 foizini yetkazib berib, qadimiy atir tayyorlash an’anasini davom ettirmoqda.
Bugun likoplarga tushadigan har bir gulni uzoq ta’riflash mumkin. Ammo yaxshisi, bir marta tatib ko‘rish va gulbarglar ta’miga o‘z hikoyasini so‘zlab berish imkonini berish kerak.
