Baxt uchun bo‘lakchalar

Apsaykling mavzusi tobora ommalashib bormoqda va so‘nggi paytlarda bizni g‘ayrioddiy eko-g‘oyalar bilan ajablantirish qiyinlashdi. Biroq, barqaror modaning odatiy idrokidan ajralib turishga muvaffaq bo‘lgan ustalar  hali ham topiladi. Tatevik Karapetyan singan idishlar bo‘laklaridan noyob taqinchoqlarni yaratadi, bu ham ekologik, ham nostandart yechim hisoblanadi.

Barchasi qanday boshlangan edi?

Tatevik: «Menga zargarlik buyumlarini yaratish g‘oyasi tasodifan keldi, yoki aytish mumkinki, qaysidir bir paytda «jumboq yechildi». Bu uzoq hikoya, lekin qisqa qilib aytadigan bo‘lsak, zargarlik buyumlari men uchun bolaligimdan o‘zimni ifodalash usuli sifatida muhim element bo‘lib kelgan.

Maktab yillarimdan o‘zimga, singlimga, do‘stlarimga turli xil taqinchoqlar yasaganman. Yillar davomida bu sevimli mashg‘ulot turli ko‘nikmalar orqali o‘sib bordi: munchoqlar, charm, mato, bog‘ich iplar, yog‘och novdalar, tugmalar, jun, sopol va metallardan zargarlik buyumlarini yasardim. Bir kuni qo‘limga singan tovoq tushib qolganida, “undan bezak yasab ko‘rsammikan?” deb o‘yladim.

Shuni ta’kidlash kerakki, materiallar bilan ishlash tajribasining xilma-xilligi bilan bir qatorda, foydalanish texnikasida ham xilma-xillik mavjud. Men o‘zimning ko‘plab ko‘nikmalarga ega ekanligimdan juda mamnunman, chunki men ba’zan ulardan foydalanishim va qo‘lda biror narsaga kashta tikishim yoki marjon yasashim mumkin. Ba’zi joylarda men charm qismlardan foydalanaman, qayerdadir esa jun matosini ishlataman. Aslida, menga materiallar va texnikaning aralashmasi yoqadi. Men sinab ko‘rishni va tajriba qilishni boshladim. Perfeksionizm va zargarlik texnologiyasida menga noma’lum bo‘lgan ko‘p narsalar – materiallar bo‘yicha ixtirolar va nozik narsalarni o‘rganish uchun katta turtki va manba berdi. Internet o‘sha paytda «boshqacha» edi: so‘raydigan, ko‘rib beradigan, murabbiylik kurslarini oladigan hech kim yo‘q edi. Atrofimdagilarning barchasi aralash sohalarda ishlashgan. Savollarimga javoblarni deyarli hech kim bilmas edi, lekin bu narsa meni to‘xtatib qolmadi, aksincha faqat «energiyaga to‘ldirdi».

Foto: Tatevik Karapetyan, fotograf Helen Martyn

Jarayonning o‘ziga xos xususiyatlari haqida so‘zlab bering

Tatevik: «Odamlar mendan tez-tez  «Idishlarni o‘zingiz sindirasizmi?» deb so‘rashadi va men uchun bu juda muhim falsafiy qism. Men faqatgina foydalanishga yaroqsiz bo‘lgan idish-tovoqlardan foydalanaman: darz ketgan, sirti uchgan yoki butunlay singan. Har qanday idish ertami-kechmi yaroqsiz holga keladi, men tez-tez likopcha va piyola sotib olaman va u singuncha kutaman. Men eski bozorlarda eski idishlarni qidirishni yaxshi ko‘raman. Bundan tashqari, kolleksionerlar va idishlarni sevuvchilar menga tez-tez o‘zlarining «singan qimmatbaho buyumlarini» berishadi. Ba’zan Rishtonlik o‘zbek kulolchilari o‘zlarining ajoyib asarlari sinib qolsa ularni yig‘ib, menga berishadi.

Har bir bo‘lakcha uzoq yo‘lni bosib o‘tadi. Dastlab men kompozitsion shaklni naqsh bilan birgalikda aniqlayman va agar kerak bo‘lsa, qirqaman (ba’zida men shaklni «qanday singan bo‘lsa» shunday qoldiraman). Bo‘lakning chetlarini silliqlash, uni metall bilan ramkalash va keyin badiiy kavsharlash – bu uzoq davom etadigan asosiy jarayondir.»

Ijodingizning murakkabligi nimada?

Tatevik: “Asosiy qiyinchilik – bu beqaror boshlang‘ich materiallar. Har bir likopchaning o‘z «nozi» bor, hatto ular bir xil ustaxonada, bir yilda ishlab chiqarilgan bo‘lsa ham, kesish va takislash paytida ularda butunlay turlicha «xulq-atvor» bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, har qanday idish-tovoqda mikro yoriqlar bo‘lishi mumkin va kutilmagan vaqtda maydalanib ketishi mumkin. Uzluksiz tajribalar ko‘plab kutilmagan hodisalar keltiradi. Biroq, bu menga yoqadigan jarayon. Bu meni ko‘p yillar davomida ushbu texnikada, aynan shu material bilan ishlashga ilhomlantirib kelmoqda. Bu cheksiz sarguzasht va hayajon demakdir. Shuning uchun ko‘p jarayonlarga vakolat berish qiyin. Bu ba’zi standart ishlab chiqarish texnologiyasiga ega bo‘lgan chinni idishlarga tegishli.

Men esa hunarmandchilik idishlari bilan ishlashni afzal ko‘raman, masalan, usta hunarmandlarning qadimiy texnologiyadan foydalangan holda, o‘zlari qazigan loydan, o‘zlari tayyorlagan bo‘yoqlardan va o‘choqda pishirishda «ota-bobolari  qilgani kabi,  ko‘zda chamalab» yaratilgan kulolchilik buyumlari menga ko‘proq ma’qul keladi. Bu yerda har bir bo‘lak butunlay o‘zchaga munosabat va yondashuvni talab qiladi.»

Siz ajralishni rad etgan va o‘zingizda qoldirgan narsalar bormi?

Tatevik: «Ha albatta. Men yasagan birinchi likopchadan 2-3 ta brosh bor. Broshlar menda qolgan va men ularni juda yaxshi ko‘raman! Bundan tashqari, shaxsiy his-tuyg‘ularga ega bo‘lgan bir nechta buyumlar mavjud, masalan, buvimning likopchasidan yasalgan zargarlik buyumlari. Va yana shunday zargarlik buyumlari borki, qaraganim sari ularning shakli, kompozitsiyasi, rangiga to‘ymayman. Ba’zida bu sehr shu qadar kuchliki, men bu xazinalarni o‘zimda saqlab qolaman.»

Foto: Tatevik Karapetyan, fotograf Helen Martyn

Har qanday «portlagan» g‘oya tez orada boshqalar tomonidan takrorlana boshlaydi, sizning ishingizni nusxalashlariga qanday munosabat bildirasiz?

Tatevik: «Ha, bu haqiqat. Biroq, mening tajribam va yo‘lim takrorlanmas ekanligini tushunaman. Har bir inson buni o‘zicha qiladi. Umuman olganda, bu kengayish sifatida bozorga foydali bo‘ladi deb o‘ylayman. Ko‘proq odamlar «bunday ijodkorlikning ham o‘z o‘rni borligini» bilib oladi. Va ko‘proq idishlar ikkinchi hayotga ega bo‘ladi.

Ammo shuni ta’kidlashni istardimki, odamlar «portlagan» g‘oyaning ortidan quvib, uning mohiyatini unutib qo‘yadilar, ularning pul ishlash uchun o‘xshash narsani shunchaki «muhrlab» olishlari meni xafa qiladi. Umid qilamanki, O‘zbekistonda suvenir zanjirlar uchun idishlar «yoppasiga» sindirilmaydi.»

Foto: Tatevik Karapetyan, fotograf Helen Martyn

Bu hikoya moliyaviy jihatdan qanchalik foydali?

Tatevik: «Ayniqsa, “jamiyat taraqqiyoti”ning yangilangan narsalarni o‘zlashtirish tendensiyasini ko‘rishdan mamnunman. Odamlarda shubha va nafrat kamaygan. Bu ajoyib va ​​men buni ushbu bozorning barcha ishtirokchilari uchun yutuq deb bilaman. Xaridorlar ekologik loyihalarga hissa qo‘shish qiymatini tushunadilar. Ko‘tarilgan brend va juda eksklyuziv mahsulotlar bilan daromad barqarorligi (mening holimda bir xil ommaviy ishlab chiqarish buyumlarini yasash mumkin emas) hali ham orzu. Biroq, ko‘p yillar davomida brend butunlay o‘zini-o‘zi ta’minlaydi va qo‘shimcha filiallarni rivojlantirishga imkon beradi. Men hozirda ishlab chiqayotgan ana shunday shoxlardan biri bezak uchun mos bo‘lmagan qoldiq sopol buyumlardan yasalgan mozaykali buyumlardir. Bunday holda, asosiy vazifa masshtablash qobiliyatiga ega bo‘lgan ommaviy ishlab chiqarish buyumlarini tayyorlashdir.»

Foto: Tatevik Karapetyan, fotograf Helen Martyn

Tijorat ijodkorlik va ilhomga xalaqit beradimi?

Tatevik: «Mening holimda hammasi bir-biriga shunchalik bog‘langanki, u hech qanday tarzda aralashmaydi, aksincha, rivojlanishimga va ma’lum bir rolda qolib ketmasligimga yordam beradi. Men chin dildan ishonamanki, rassom och qolmasligi va tijorat muvaffaqiyatining vazifasi birinchi o‘rinlardan biri bo‘lishi kerak. Ba’zi asosiy mahsulotlar allaqachon taxminiy ravishda daromad keltirmoqda. Yana bir savol shundaki, brend ichida, shu falsafa doirasida faqat oddiy zargarlik buyumlarini yasash men uchun zerikarli, boshqa kichik loyihalar yoki kolleksiyalar bilan chalg‘iganimdan xursandman. Va har bir bunday loyiha o‘ziga xos va har doim ham tijorat salohiyatiga ega. Bu mening rassom sifatida rivojlanishimdagi yangi bosqich. 

Shuningdek, brend doirasida ba’zi jarayonlar ta’lim va eko-kun tartibini qayta ishlashga qaratilgan bo‘lib, bu ba’zan darhol foyda keltirmaydi. Biroq, odamlar bilan muloqot qilish, bilim berish va qayta ishlash olamida ishtirok etish meni ilhomlantiradi va quvvatlantiradi.»

Foto: Tatevik Karapetyan, fotograf Helen Martyn

Rivojlanish va kengaytirish rejalari

Tatevik: «Ko‘p rejalar bor, lekin buning uchun vaqt va kuch yetarli emas. Yaqin kelajakda G‘ijduvon kulolchiligi bilan ishlamoqchiman. U rangi va kayfiyati bilan butunlay boshqacha. Men unga qarayman, unga tegaman va biron bir maxsus yoki boshqacha qilishni xohlayman, parchalarni «tinglayman». Bir nuqtada g‘oya o‘z-o‘zidan tug‘iladi, men uchun u shunday ishlaydi. Rishton ustalarining laganlari ham o‘z navbatini kutib turibdi. Har bir usta o‘z qiyofasini va o‘z shaklini topishni xohlaydi. Men uchun bu, birinchi navbatda, qiziqarli ijodiy vazifadir. Bundan tashqari, shamdonlar to‘plamini yaratish g‘oyasi juda uzoq vaqtdan beri mavjud. Yaqin kelajakda men «idishlardan mozayka» filialini ishga tushirish ustida ishlamoqchiman.»

Agar bu biznes bo‘lmaganida, nima qilgan bo‘lar edingiz?

Tatevik: «Bir nuqtada men bu katta qayta ishlash loyihasi ijodiy ifoda, sevimli mashg‘ulot yoki biznesdan ko‘proq narsa ekanligini angladim. Bu hayot tarzidan ko‘ra ko‘proq narsa va bu 100% meniki. Loyiha men uchun muhim bo‘lgan barcha qadriyatlarga ega: narsalar uchun qayg‘urish, ekologik tozalik, oddiy narsalardagi go‘zallik. Buning evaziga men tasavvur qila oladigan yagona variant – ijodiy ta’lim sohasida ishlash. Kompozitsiya, chizmachilik va san’at tarixidan dars berish bo‘yicha 8 yillik tajribam bor. Men bu sohalarni yaxshi bilaman va ularda qanday ishlash mumkinligi haqida aniq tushuncham bor.»