Andrea Zuckermann:

Andrea Sukerman (Zucki) asli Mexikolik bo‘lib, uning tarixi sport, dizayn va ijtimoiy faollikni birlashtiradi. U bolaligidanoq sportga ishtiyoqmand bo‘lib, umrini o‘n to‘rt yil gimnastikaga, to‘rt yil tennisga va uch yil voleybolga bag‘ishladi. Shu bilan birga, u musiqa, adabiyot va tasviriy san’atga bo‘lgan muhabbatini rivojlantirdi. Andrea Ibero-Amerika universitetida sanoat dizayni bo‘yicha tahsil oldi va keyin Londondagi Central Saint Martins va Parijdagi Marangoni institutida ikkita aspirantura dasturini davom ettirdi.

2020-yilda u jiddiy avariyaga uchrab, falaj bo‘lib qoldi. Biroq bu uni to‘xtata olmadi. Voqeadan ko‘p o‘tmay, Andrea Meksikaning yetakchi model agentliklaridan biri – Queta Rojas bilan shartnoma imzoladi va jamiyatda nogironligi bo‘lgan odamlarni, ayniqsa nogironlar aravachasida harakatlanadigan insonlarni ifodalash va inklyuzivlik g‘oyalarini targ‘ib qila boshladi. Bugungi kunda u o‘zini qabul qilish, o‘lim va inklyuziya mavzularida ma’ruzalar o‘qiydi, bunda universal arxitekturaga – har qanday odam jismoniy, hissiy yoki kognitiv xususiyatlaridan qat’i nazar, makon yoki obyektdan mustaqil ravishda foydalanishi mumkin bo‘lgan yondashuvga alohida e’tibor qaratadi.

Sizning hikoyangiz sportdan tortib dizayn va faollikkacha bo‘lgan ko‘plab olamlarni bog‘laydi. O‘tmishga nazar tashlar ekansiz, sportda o‘tkazgan yillaringiz hayotga bo‘lgan hozirgi munosabatingizni qanday shakllantirgan deb o‘ylaysiz?

Hozir avvalgidek barqarorlik va intizomni saqlab qolishim qiyin bo‘lsa-da, sport menga eng muhim narsani - yiqilish va turishni o‘rgatdi. Gimnastikada doim yiqilasan, lekin faqat yiqilishning o‘zi emas, yerga qanday tushishing ham muhim. Bu fikr xayolimda qoldi. Har safar yiqilganingda nimanidir o‘rganasan. Har bir saboq esa seni o‘zing intilayotgan narsaga yaqinlashtiradi.

Sanoat dizaynida sizni dastlab nima o‘ziga tortdi va London, Parijdagi tajribangiz hamda hozirgi jamoat arbobi sifatidagi rolingiz tufayli dizayn haqidagi tushunchangiz qanday o‘zgardi?

To‘g‘risini aytsam, men har doim dizayn va umuman san’atni yaxshi ko‘rganman. Hali-hanuz o‘n sakkiz yoshli odamdan bunday hal qiluvchi narsani tanlashni so‘rash juda ko‘p, deb hisoblayman, lekin men sanoat dizaynini tanladim, chunki u keng va imkoniyatlarga to‘la tuyuldi. Ushbu tanlov tufayli men nogironlik mavzusi bizning dunyomizni shakllantiradigan sohalarda – dizayn, arxitektura, moda kabilarda qanchalik tez-tez e’tibordan chetda qolishini tushundim. Shuning uchun, agar men dizaynga qaytadigan bo‘lsam, bu faqat ma’noli va maqsadli bo‘ladi.

Baxtsiz hodisadan so‘ng, siz modellik va ommaviy chiqishlarda – ko‘rinish va ovoz muhim bo‘lgan sohalarda karyerangizni boshladingiz. Bunday burilish nuqtasidan so‘ng darhol hayotning yangi sohalariga kirish uchun sizga nima jasorat bag‘ishladi?

Men haqiqatan ham o‘zimga yoqadigan, lekin nafaqat shaxsan menga, balki boshqalarga ham foyda keltiradigan ish bilan shug‘ullanishni xohlardim. Moda – mening asosiy ishtiyoqim – ideal boshlang‘ich nuqta bo‘lib tuyuldi, ayniqsa u yerda nogironlik mavzusi deyarli yoritilmagani uchun. Keyin dugonam meni maktabda Xalqaro nogironlar kuni munosabati bilan nutq so‘zlashga taklif qildi. Men juda qo‘rqib ketdim, lekin “ha” dedim, chunki qizlarga men endigina kirgan va allaqachon sevib qolgan yangi dunyo haqida gapirib bermoqchi edim. Va oxir-oqibat bu menga juda yoqdi.

Siz moda va media makonlarida nogironligi bo‘lgan shaxslarni ifodalashning ashaddiy tarafdorisiz. Sizningcha, inklyuzivlik haqidagi suhbatlarda nima yetishmayapti va qanday ijobiy o‘zgarishlarni allaqachon payqagansiz?

Afsuski, hali ham deyarli ko‘p narsa yetishmayapti. Bizni hali ham dizayn haqidagi suhbatga qo‘shishmayapti. Bizni kamdan kam hollarda yirik kampaniyalar yoki ko‘rgazmalarga taklif qilishadi – garchi oramizda iste’dodlar yetarlicha bo‘lsa ham. Kinodagi nogironlik haqidagi hikoyalar ko‘pincha kamsituvchi tarzda, nogironligi bo‘lmagan va bizning qanday yashayotganimizni tushunmaydigan odamlar tomonidan yoziladi. Aksariyat tadbirlar hali ham jismoniy jihatdan foydalanish imkoniyatiga ega emas. Lekin biz shu yerdamiz, qo‘limizdan kelgan hamma ishni qilyapmiz – kelajak avlod ham shunday kurashmasligi uchun bugun kurashyapmiz.

Universal dizayn sizning asosiy qiziqishlaringizdan biri. Hamma uchun teng bo‘lgan arxitekturani qanday tasavvur qilasiz? Sizni ayniqsa ilhomlantiradigan loyiha yoki g‘oya bormi?

Men hamma uchun mavjud bo‘lgan chiroyli, funksional maydonlarni tasavvur qilaman. Nima uchun ko‘pchiligimiz har kuni foydalanadigan tibbiy asbob-uskunalar shunchalik sovuq va kasalxonaga xos ko‘rinishga ega bo‘lishi kerak? Men “qulay” degani “xunuk” degani bo‘lmagan uylar va jamoat joylarini orzu qilaman. Foydalanish imkoniyati haqiqatan ham shoshilinch yaratilgandagina ikkinchi darajali narsa bo‘lib ko‘rinadi. Shox - bu pandus emas.

Nutqlaringizda ko‘pincha o‘zingizga bo‘lgan muhabbat va o‘lim – chuqur va nozik mavzular yangraydi. Nima uchun ular siz uchun asosiy bo‘lib qoldi va auditoriya ularga qanday munosabatda bo‘ladi?

Bizga samimiyroq suhbatlar kerak. Boshqalarga, ayniqsa erkaklarga, ayol go‘zalligini belgilashga yoki nogironlik, qayg‘u yoki abort kabi mavzularni yashirishga qancha ko‘p imkon bersak, uyat va sukunatga shuncha ko‘p kuch beramiz. O‘zini sevish va o‘lim haqidagi suhbatlar odamlarga ularni ko‘rayotganlarini his qilishga yordam beradi. Hammamiz nimanidir boshdan kechiramiz – shunday ekan, nima uchun buni nomlamaslik, bu haqda gaplashmaslik va undan chiqib ketmaslik kerak?

Siz Mexiko, London va Parijda – bir-biriga mutlaqo o‘xshamagan uchta madaniy makonda yashagansiz. Ularning har biri sizning moda, madaniyat va qulaylik haqidagi tasavvurlaringizga qanday ta’sir ko‘rsatdi?

London mening sevimli shahrim. U modaga nisbatan halol va dadil. Parij – tabiiy nafosatning go‘zal timsoli, u yerda o‘zingizni yashirmaysiz, balki ta’kidlaysiz. Mexiko esa uyim. Rang, san’at, did. Bularning barchasi mening moda va o‘ziga xoslikni qanday ko‘rishimni chuqur shakllantiradi.

Modellik ko‘pincha go‘zallik standartlari atrofida aylanadi. Bugun siz go‘zallikni shaxsan o‘zingiz uchun qanday belgilaysiz va hayotingiz davomida go‘zallikni idrok etishingiz qanday o‘zgardi?

Go‘zallik iloji boricha o‘zingiz bo‘lishdir. Men uchun bu yana o‘z tanangga hurmat ko‘rsatish haqida: qanday shakllar, ranglar, uslublar seni kuchliroq qilishini tushunish. Bu birovning burni yoki labi haqida emas. Bu idealingiz o‘zingiz ekanligini anglash haqida.

Nogiron bo‘lib yashash haqida noto‘g‘ri tushunchalar mavjud. Ulardan qaysi birini, ayniqsa, yo‘q qilishni va jamiyat uchun tushunarliroq qilishni xohlardingiz?

Mening nogironligim mendagi eng qiziqarli yoki hal qiluvchi narsa ekanligi. Unday emas. Men aravachamdan ko‘ra ko‘proq narsaman. Shunchaki bu haqda o‘ylamasdan o‘tib keting.

O‘z tanangizga bo‘lgan munosabatingiz qanday o‘zgardi – o‘tmishda sportchi, hozir esa tana xilma-xilligi tarafdori bo‘lgan model va notiq sifatida?

O‘zgartirib bo‘lmaydigan narsalar haqida o‘ylamaslikni o‘rgandim. Agar qo‘limdan kelsa, buni ehtiyotkorlik bilan bajarishga harakat qilaman. Ammo nimanidir o‘zgartirish mumkin bo‘lsa ham, bu kerak degani emas.

Siz musiqaga, adabiyotga, tasviriy san’atga bo‘lgan muhabbat haqida gapirdingiz. O‘zgarish paytlarida sizni ayniqsa ilhomlantirgan san’atkorlar, kitoblar yoki musiqa bormi?

Bu savolni juda yaxshi ko‘raman. San’at hayot baxsh etadi. Musiqa qalbni davolaydi: yig‘latadi, raqsga tushiradi, his qildiradi. Adabiyot ichki dunyomizga ta’sir qiladi, boshqalarning hayotini yashab ko‘rish imkonini beradi, hamdardlikni o‘rgatadi, madaniyatlarni ochib beradi. Tasviriy san’at har qanday narsa bo‘lishi mumkin - u yaramas yigitingni tark etish yoki sen xayolingga ham keltirmagan orzularing ortidan quvish vaqti kelganini anglatishi mumkin. Bu sehrdir.

Siz allaqachon ko‘p narsaga erishdingiz va hikoyangiz minglab odamlarni ilhomlantirishda davom etmoqda. Agar siz yosh qizlarga – ko‘rinadigan yoki ko‘rinmaydigan qiyinchiliklarga duch kelayotganlarga bitta xabar qoldira olsangiz, ular nimani eshitishini xohlar edingiz?

Qalbingizni baxtiyor qiladigan narsani toping va uni bajaring. O‘zingizni ehtiyot qiling. Va unutmang: xotirjamlik baxtdan muhimroq. Baxt keladi va ketadi. Dunyo esa xafa bo‘lsangiz ham, g‘azablansangiz ham yashash mumkin bo‘lgan ob-havoga o‘xshaydi. U sizga eslatadi: bu ham o‘tib ketadi.

Foto: Mayra Carreño