«Ayollar shahri» – izlanishlar, erkinlik va o‘z-o‘zini ifodalash tarixi
Ayollar haqida va ayollar uchun kitob
Adabiyot – bu shunchaki sahifalardagi ertaklar yoki qissalar emas. U bizning ovunchog‘imiz, suhbatdoshimiz va ustozimizga aylanadi. Hayotning alohida daqiqalarida, derazadan yomg‘ir yog‘ib, ko‘ngilda dovul turganda kitob sokin bandargohga aylanishi mumkin. Xuddi shunday, Elizabet Gilbertning «Ayollar shahri» romani ham o‘quvchini teatr sahnalari, bogem hayot, xatolar va o‘z-o‘zini aniqlash dunyosiga yetaklashga qodir. Bu shunday kitobki, undan keyin ma’lum satrlarni qayta o‘qib chiqishgina emas, balki ularni yashashni ham istab qolasiz.
Syujetga sho‘ng‘ish: Nyu-York, teatr va ulg‘ayish
Kitob 19 yoshli Vivian Morrisning 40-yillarda Nyu-Yorkka kelishi bilan boshlanadi. U yomon o‘qigani uchun kollejdan haydalgandan so‘ng, ota-onasi qizni kichik «Liliya» teatrini boshqaradigan xolasinikiga yuborishadi. Peg xola – hayot va erkinlik haqidagi qarashlari Vivian tafakkurini o‘zgartirishning birinchi bosqichi bo‘lgan ekssentrik ayol.
Teatr Vivian uchun o‘ziga xos ustaxonaga aylanadi, bu yerda u nafaqat kostyumlar, balki o‘z shaxsiyatini ham yaratadi. Aktyorlar, tikuvchilar va boshqa teatr egalari bilan muloqot qilish orqali Vivian o‘zi uchun yangi dunyoni kashf etadi. Yosh, tajribasiz va sarosimaga tushgan qiz butunlay boshqa qoidalar bo‘yicha yashaydigan va o‘z o‘rnini topishi kerak bo‘lgan dunyoga tushib qoladi.
«Hammaga mos keladigan universal qoidalar bo‘lmaydi. Har kimning o‘z tabiati bor. Va har bir odamda bizning nazoratimizdan tashqarida nimadir sodir bo‘ladi».
Elizabet Gilbert kitobxonni ehtiros va fojiaga to‘la ushbu teatr dunyosiga mohirona olib kiradi. Vivianning yoshligi, uning erkinlik va o‘zini anglashga chanqoqligi qizni muqarrar xatolarga olib keladi. Romanning muhim nuqtalaridan biri – Vivian o‘z hayotida chuqur iz qoldiradigan mash’um xatoga yo‘l qo‘yishi. Bu shunchaki xato emas, balki iqror lahzasi: uning har bir qarori oqibatlarga ega va aynan shu oqibatlarni qabul qilish orqali ulg‘ayish yo‘li boshlanadi.
«Ahmoqlik qilasiz, bundan qochib qutulishning iloji yo‘q. Shunday ekan, hech bo‘lmaganda xursand bo‘ling».
San’at – o‘zlikka yo‘l
Romanda san’at markaziy o‘rin egallaydi. Teatr Vivian uchun nafaqat atrofdagi dunyoni, balki o‘zini ham anglaydigan joyga aylanadi. Uning ishi – aktrisalar uchun kostyum tikish, bu shunchaki texnik ko‘nikma emas, balki uning ichki dunyosini ifodalash usuli. Gilbert chevarlikni ayol o‘ziga xosligining metaforasi sifatida ishlatadi – kostyumlar yaratish orqali Vivian yashashni o‘rganadi. Bu jarayonda u o‘zi uchun atrofdagilar bilan muloqot qilishning yangi tilini kashf etadi: gazlamalar, naqshlar va igna orqali u o‘z dardi, ehtirosi va tinglanish ehtiyojini ifodalaydi.
Tikuvchilik va ijodiy jarayon sahnalari shu qadar batafsil ishlanganki, o‘quvchi o‘zini tikuvchilik ustaxonasidagi shoyi matolar va naqshlarga g‘arq bo‘lgandek his qiladi. Teatr san’atining o‘zi esa uning tashqarisidagi jo‘shqin hayotning in’ikosidir. Gilbert sahna va real hayot o‘rtasida nozik parallellarni o‘tkazadi: ikkisi ham obrazlarni, lekin shu bilan birga samimiylik va oshkoralikni talab qiladi.
«Har bir harakatda o‘zingga yaqinlashasan».
Qizig‘i shundaki, qayta gavdalantirish san’atini ifodalovchi teatr romanda erkinlik va samimiyat timsoliga aylanadi. Aynan shu yerda Vivian do‘stlar topadi, o‘ziga sodiq bo‘lishni o‘rganadi va haqiqiy baxt – bu boshqalar kutganidek bo‘lish emas, balki erkin bo‘lish ekanligini tushunadi.
«Hayotimiz osongina o‘tib ketadi… Biz faqat buni qabul qilishimiz va yashashda davom etishimiz mumkin».
