Ichki va tashqi san’at: Zamonaviy san’atning dunyodagi eng ta’sirchan muzeylari
O‘zining me’moriy loyihasi va ko‘rgazmalari bilan hayratga soladigan zamonaviy san’at muzeylari
Dunyoda zamonaviy san’atning juda ko‘p qiziqarli muzeylari mavjud bo‘lib, ular orasida nafaqat o‘z asarlari, balki g‘ayrioddiy me’moriy yechimlari bilan ham mashhur bo‘lganlari bor. Ularning ayrimlari beton qal’aga, boshqalari esa shisha saroyga o‘xshaydi, ammo ularning aksariyatini ijodkorlik tushunchasining chegaralarini butunlay kengaytirishi birlashtirib turadi.
Yorug‘lik diagrammasi shakli, Bilbaodagi Guggenxaym (Guggenheim Bilbao)
Bilbaodagi Guggenxaym binosi o‘zining g‘ayrioddiy ko‘rinishi bilan hayratga soladigan me’moriy durdonadir. Uning titandan yasalgan to‘lqinsimon geometrik shakli binoga harakat va joziba baxsh etib, yorug‘lik va soya o‘yini effektini yaratadi. Ohaktosh va shishaning uyg‘unligi esa kompozitsiyaga nafislik va yengillik kiritadi. Natijada, bino o‘z-o‘zidan tahsinga sazovor san’at asariga aylanadi.
Nervion daryosi bo‘yida joylashgan va 32 500 kvadrat metr maydonni egallagan ushbu muzey Ispaniyadagi eng yirik muzeylardan biri hisoblanadi. Shimoliy Amerikaning mashhur me’mori Frenk Geri (Frank Gehry) tomonidan loyihalashtirilgan bino o‘ziga xos arxitekturasi bilan ajralib turadi. U yorug‘lik dizaynining o‘zgaruvchanligi bilan e’tiborni tortadi: yorug‘likning ustunligidan tortib, uning ma’lum shakllardagi to‘planishigacha.
Ta’kidlash joizki, me’mor tomonidan shaharning tarixiy-geografik xususiyatlarini inobatga olgan holda loyihalashtirilgan muzey dizaynida Geriyning bolaligidagi baliqlarga bo‘lgan qiziqishi katta rol o‘ynagan. Muzeyning tashkiliy markazi sifatida xizmat qiladigan baland shiftli, gul shaklidagi katta atrium o‘n bir ming kvadrat metrlik ko‘rgazma maydoniga ega bo‘lib, o‘n to‘qqizta galereyani o‘z ichiga oladi. 1997-yilda ochilganidan buyon Bilbao shahrining madaniy qiyofasini butunlay o‘zgartirgan muzey, har yili millionlab san’at ixlosmandlarini o‘ziga jalb etadigan ulkan badiiy magnitga o‘xshaydi.
Nyu-Yorkdagi yangi muzey: me’moriy yangilik
1977-yilda asos solingan va 2007-yilda yangi binoga ko‘chib o‘tgan Yangi muzey binosi noyob me’moriy loyiha hisoblanadi. Quyi Manxetten binolarining kubsimon shakllaridan ilhom olingan uning dizayni, har bir qavatda kenglik, uzunlik va balandlikning turlicha bo‘lishi bilan ko‘p qatlamli tuzilma g‘oyasini mujassamlashtirgan.
Nufuzli me’morchilik mukofotlari sovrindorlari Kazuyo Sejima va Ryue Nishizava rahbarligidagi yapon SANAA studiyasi tomonidan ishlab chiqilgan loyiha o‘zining soddaligi va qat’iyligi bilan ajralib turadi. Bino tashqi qismini qoplagan silliq alyuminiy panellar odatdagi deraza va eshiklarsiz uzluksiz oq yuzani hosil qiladi.
Qavatlar orasidagi g‘ayritabiiy balandlik farqlari vaqt va fazo haqidagi tasavvurni o‘zgartirib, g‘ayrioddiy makoniy effektlarni yuzaga keltiradi. Muzeyning eng yuqori qavatida joylashgan “Osmon xonasi” tashrif buyuruvchilarga Manxettenning hayratlanarli manzarasini tomosha qilish imkonini beradi.
Yer ostidagi zamonaviy san’at, Osaka milliy san’at muzeyi
Po‘lat va shishadan yasalgan, qanotlari yoyilgan hasharotni eslatuvchi monumental haykal bir necha santimetr doirasida kichik harakat qilish uchun mo‘ljallangan. Muzey yer ostida joylashganiga qaramay, sirli muhit yaratsa-da, uning keng va yorug‘ zallari bu tuyg‘uni butunlay bartaraf etadi.
Egilgan shisha bilan o‘ralgan kirish vestibyuli yorug‘likka qarab dinamik tarzda o‘z ko‘rinishini o‘zgartiradi va muzey ichkarisiga kirib borgan sari, tashrif buyuruvchi besh mingdan ortiq san’at asarlarini o‘z ichiga olgan ulkan yer osti makoniga duch keladi.
Mashhur me’mor Sezar Pelli tomonidan yaratilgan Osaka milliy san’at muzeyi daryo bo‘yidagi qamishlardan ilhom olingan nafis inshootdir. Muzey ustidagi titan qoplamali po‘lat quvurlar shamolda tebranayotgan qamishlarni eslatib, o‘n-o‘n beshta soya tashlab turadi. Ushbu maftunkor vizual effekt tashrif buyuruvchini butun muzey bo‘ylab kuzatib boradi.
