The Beatles: klassik smokinglardan yorqin psixodelikagacha
“Ajoyib to‘rtlik” musiqa va uslub o‘zgarishiga qanday ta’sir ko‘rsatgan
“Muxlislar shuni tushunishlari kerakki, biz hamisha bir xil narsani qila olmaymiz!” – Jon Lennon The Beatles tarqalib ketganidan so‘ng The Beatles haqida The Rolling Stonega bergan intervyusida. Bu so‘zlar yarim asrdan keyin ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. The Beatles musiqa shunchaki ko‘ngilochar ohang emas, balki jamiyatni o‘zgartirishi, yangi ma’nolarni shakllantirishi va avlodlar uchun ilhom va yo‘l ko‘rsatuvchi bo‘lib xizmat qilishi mumkinligini isbotladi. Manba: The Rolling Stone
Liverpulda yaratilgan
Jon Lennon va Pol Makkartni birinchi guruhni maktab yillaridayoq tuzgan edilar – u The Quarrymen deb nomlangan bo‘lib, ular tahsil olgan Liverpuldagi Quarry Bank Grammar School sharafiga qo‘yilgan edi. Mahalliy sahnalarda mashhurlikka erishgan guruh 1960-yilda o‘zini The Beatles deb atadi. Liverpulning qoq markazidagi afsonaviy Cavern Clubda chiqish qilib, ular o‘zlarining birinchi menejerini – yosh liverpulliklarni katta sahnaga olib chiqqan Brayan Epstayn bilan tanishdilar. Epstayn ularning shou-biznesdagi yo‘lboshchisiga aylandi va tez orada bitlomaniya deb ataladigan hodisaning yaratuvchisi bo‘ldi.
Albom "Please Please Me" – sarguzashtlarning boshlanishi. 1963-yil.
To‘rt nafar yosh yigit ovoz yozish studiyasi EMIning qarorgohi balkonida turibdi. Muqova yuksalish va yangi sarguzashtlar ruhini aks ettiradi. “Please Please Me” albomi o‘zining blyuz ohanglari va yoshlik romantikasi hukmron bo‘lgan qo‘shiqlari bilan yarim dunyoni zabt etadi: “Twist and Shout”, “Do You Want to Know a Secret”, “I Saw Her Standing There” – bu hit qo‘shiqlar yangi ohang va ritm bilan birgalikda urushdan keyingi Britaniya yoshlari uchun musaffo, beg‘ubor va jonli havoga aylanadi.
Yoshlar orasida “Pol Makkartni kostyumi” kabi vizual elementlar – tor yoqali va qisqa uzunlikdagi belbog‘li pidjak urfga kirdi. “The Beatles Boots” – past kubacha poshnali va o‘tkir burunli etiklar. “Mop-top” soch turmagi – oldinga ehtiyotkorlik bilan taralgan kokil va hajmli yon tomonlar – 1963-yilgi yangi yoshlar madaniyatining ramziga aylandi. Manba: National Museums Liverpool
“The Beatles” ijodining dastlabki davri “Arctic Monkeys” kabi pop-guruhlar uchun muhim ilhom manbai bo‘lib xizmat qildi – intervyularda “The Beatles” ijodining ta’siri ta’kidlangan. Keyinchalik “Arctic Monkeys” “All My Loving” qo‘shig‘ining qayta ijrosi bilan “Madison Square Garden”dagi konsertda chiqish qiladi. Manba: The Rolling Stone
Yangi ohangni izlash: 1965-1966-yillar
“Beatles for Sale”, “Help!” va “Rubber Soul” kabi albomlarni yaratish davri – bu yerda allaqachon o‘zgarishning dastlabki belgilari ko‘zga tashlanmoqda. Muqova uslubi va musiqachilarning tashqi ko‘rinishi bu tushunchani mustahkamlaydi. Tabassumlar asta-sekin o‘ychan nigohlarga almashadi, kostyumlar o‘rnini esa keng bichimli uzun paltolar egallaydi. Sodda romantika va muhabbat izlash haqidagi matnlar o‘z-o‘zini anglash janriga o‘tadi hamda hayotda o‘zlikni, ma’nolarni va yo‘nalishlarni izlash mavzulari bilan boyiydi.
“Revolver” – o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. 1966-yil Nomi shuni anglatadiki, endi yoqimli va tushunarli “bir xil” yigitlar yo‘q. Turli, qiziqarli, o‘ziga xos yorqin shaxslar paydo bo‘ldi, ular yangi ma’nolarni shakllantirishga va yanada dadil, ba’zan g‘ayrioddiy ohanglarni yaratishga intilardi. Muqova – doodle-art elementlari bilan kollaj, cheksiz siluetlar va turli kayfiyatdagi san’atkorlarning fotosuratlari uyg‘unligidan iborat. “Kaleydoskopik” dizayn – psixodelik davrining ilk bosqichi boshlanishi. 60-yillardagi madaniy va ijtimoiy o‘zgarishlar davri, aksilmadaniyat va urushga qarshi harakatlarning paydo bo‘lishi matnlarda o‘z aksini topdi. Tinchlik mavzulari va psixodelik rok ohanglari aynan shu albomdan boshlanadi. “I Am Only Sleeping” va “Tomorrow Never Knows” kabi qo‘shiqlar albomni keng omma e’tiboriga tushirdi.
Bu davrda guruh konsert safarlaridan butunlay voz kechib, studiya ijodiyoti formatiga o‘tdi. Manba: The Guardian
Bu davr Radioheadning ijodiga, xususan “OK Computer” (1997) albomiga ta’sir ko‘rsatadi. Bu albom “Revolver”da ko‘tarilgan inson tabiatini chuqur tahlil qilishning tabiiy davomi bo‘lib xizmat qiladi. Ko‘p qatlamli ovoz va zamonaviy musiqaning eksperimental janri boshlanishi Radioheadda ko‘p jihatdan “Revolver” tufayli yuzaga keldi.
“Serjant Pepperning yolg‘iz yuraklar klubi guruhi” va “Sehrli sirli sayohat” (1967) Xippi va inqilobiy g‘oyalar, ijod va ong erkinligi gullab-yashnagan davr. Yorqin, rang-barang va ajralib turadigan pidjaklar, polga tegadigan keng shimlar, uzun sochlar – bir xil pidjaklardan asar ham qolmagan. Hamma narsa yorqin ranglarga burkandi. Vaqt va global o‘zgarishlarning o‘ziga xos hissi – yangi davrning boshlanishi. Albom musiqani asosiy oqimga aylanishidan ancha oldin alohida “muloqot vositasi”ga aylantirdi. “Sevgi – bizga kerak bo‘lgan yagona narsa”, “Osmondagi olmoslar bilan Lucy” – LSDga aniq ishora. Nafaqat matnli, balki vizual syurrealizm bilan to‘ldirilgan albom avvalgilarning barchasini ortda qoldirdi va Pink Floyd hamda boshqa ko‘plab zamonaviy san’atkorlar uchun ilhom manbai bo‘ldi. Rojer Uoters, bastakor va Pink Floyd a’zosi, “Oyning qorong‘i Tomoni” albomini yaratish haqida gapirar ekan, “Serjant Pepper”ning so‘zsiz ta’sirini ta’kidladi: “Men Jon, Pol va Jorjdan o‘z hayotimiz haqida yozish va his-tuyg‘ularimizni ifodalash odatiy hol ekanligini o‘rgandim... Boshqa hech bir plastinka mening avlodimga rivojlanish va biz xohlagan hamma narsani qilish uchun bunday turtki bermagan”.
Barcha yo‘llar Abbey Road va “Let It Be”ga olib borardi (1969–1970)
Yakuniy akkordlar. Bu davrda Jon Lennon tajribalar o‘tkazib, o‘z ohangini izlaydi. U guruhni birinchi bo‘lib tark etadi. Ramziylik “Abbey Road” muqovasida aks etadi: musiqachilar turli uslubda yurishadi – Jorj Xarrison jinsi kostyumida, Pol Makkartni yalang‘oyoq, qo‘lida sigaret bilan, Jon Lennon – Ringo Starning uslubiga qarama-qarshi, boshdan-oyoq oq kiyimda.
Albom konsepsiyasi bir-biriga silliq o‘tadigan qo‘shiqlardan iborat bo‘lib, ularning mavzusi birlik va bosib o‘tilgan yo‘l haqida mulohazalar: “Come Together”, “Golden Slumbers”, “Here Comes the Sun”.
Shu bilan bir vaqtda “Let It Be” albomi ustida ish olib boriladi. So‘nggi konsert – Apple Corps tomidagi “Roof Top Concert” – The Beatles’ning yakuniy chiqishi bo‘ladi. 2021-yilda albom yaratilishiga bag‘ishlangan “Get Back” hujjatli filmi chiqadi.
So‘nggi davr to‘plamining muqovasi “Please Please Me” debyut albomining kadrini qayta tiklaydi – to‘rt yosh liverpullik yigitchalar o‘z yo‘llarini boshlagan o‘sha joyda. Ular biz bilan xayrlashib, yakkaxon ijodlarini davom ettirish uchun ketishadi – har biri o‘ziga xos davrni boshlaydi.
“Ular barchaga ta’sir qilganlarga ta’sir qildi, ular o‘z navbatida kelgan va ketganlarning barchasiga ta’sir ko‘rsatdi. Ularning ta’siri mutlaqdir. Men gitara chaladigan yoki qo‘shiq yozadigan birorta yigitni bilmaymanki, u The Beatles’ni o‘zining ilhom manbai deb atamasin”.
— Noel Gallaxer, Oasis guruhi solisti. Manba: NME
The Beatles’ning so‘nggi davri, ayniqsa Jon Lennonning yakkaxon ijodi Oasisga kuchli ta’sir ko‘rsatgan. Masalan, “Supersonic” qo‘shig‘ida “She’s into Alka-Seltzer” degan satr mavjud bo‘lib, u Lennon lirikasiga hamohangdir. Oasis’ning ba’zi qo‘shiqlari musiqiy uslubi va aranjirovkalari psixodelik motivlarni aks ettiradi. “Don’t Look Back in Anger” kompozitsiyasida Lennonning “Imagine” qo‘shig‘iga o‘xshash unsurlar mavjud. Manba: Far Out Magazine
Guruhning so‘nggi ijod davriga bag‘ishlangan vizual qayta ishlashlar va ehtiromlar Simpsonlar multserial ko‘rsatuvida uchraydi, Red Hot Chili Peppers esa o‘zining “Abbey Road EP”si uchun qayta ishlash yaratgan.
