2024 yil 14-18 oktyabr kunlari Toshkent shahrida o‘ninchi Xalqaro zamonaviy san’at biyennalesi bo‘lib o‘tdi. San’at va dunyoni taqqoslash tadbirning markaziy mavzusiga aylandi. Shaharning bir nechta maydonlarida namoyish etilgan ekspozitsiya installyatsiyalar, video san’at, ijro, haykaltaroshlik, grafika va rassomlik kabi turli janrlarni o‘z ichiga oldi. Umumiy hisobda 120 dan ortiq san’at asarlari namoyish etildi.
Foto O‘zbekiston Badiiy akademiyasi matbuot xizmati tomonidan taqdim etildi. Fotograf A.Nikolayev
Biyennaleda Buyuk Britaniya, Avstraliya, Italiya, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Fransiya, Ruminiya, Yaponiya, Hindiston, Qozog‘iston, Ozarbayjon va boshqa qator mamlakatlardan ham mahalliy, ham xorijiy rassomlar va kuratorlar ishtirok etishdi.
Biyennale ishtirokchilari “San’at va dunyo” mavzusiga bag‘ishlangan anjuman va turli mahorat darslariga jalb etildilar. Munozaralar doirasida zamonaviy san’atning butun tarix davomida san’atga xos bo‘lgan abadiy qadriyatlar asosida xalqlarni yaqinlashtirish omili sifatidagi o‘rni chuqur tahlil qilindi.
Ushbu ko‘rgazmada taqdim etilgan biyennale xorijiy ishtirokchilarining asarlari yagona mavzuda birlashtirilgan, ammo zamonaviy san’atning turli shakllari va yo‘nalishlari orqali talqin qilingan. Ekspozitsiya zamonaviy dunyoda san’atning o‘rni, uning jamiyat bilan o‘zaro ta’siri va ular o‘rtasidagi uyg‘unlikni izlashni o‘rganadi. Asarlardagi xilma-xil syujetlar, shakllar va ranglar palitrasi ushbu muammoning serqirraligini aks ettiradi.
Ko‘rgazmada londonlik rassom Yunus Safardiyorning “So‘nggi qichqiriq” nomli installyatsiyasi alohida e’tiborni tortdi. Ushbu asar insonning xurofotlar kishanlari va atrof-muhitning fundamental qonunlarini tushunmaslikdan ozod bo‘lish uchun kurashining yorqin vizual ifodasidir.
Foto O‘zbekiston Badiiy akademiyasi matbuot xizmati tomonidan taqdim etildi. Fotograf A.Nikolayev
U ichki xotirjamlik, rahm-shafqat va e’tiqodga ega bo‘lishga intiladi. Global larzalar va burilishlar davrida insoniy qadriyatlarni qayta tiklash vazifasi deyarli imkonsiz bo‘lib tuyuladi. Biroq odamlar bu yo‘nalishdagi sa’y-harakatlarni davom ettirib, o‘zlarining so‘nggi najot imkoniyatlariga butun umid va ishonchlarini bag‘ishlamoqdalar.
ELLE O‘zbekiston jurnali tahririyati X Xalqaro Biyennale sovrindorlari va ishtirokchilari bilan suhbatlar o‘tkazdi, ular tadbirda ishtirok etishdan olgan fikrlari va taassurotlari bilan o‘rtoqlashdilar.
Rushana Alimova – bu birinchi o'rinni egallagan yosh rassom o'zining tezda tanilgan va lokanik uslubini hamda iste'dodini yorqin namoyish etdi.Uning asarlari turli darajadagi ko‘plab ko‘rgazmalarda, shuningdek, yoshlar san’at festivallari va yirik ijodiy loyihalar doirasida ham taqdim etilgan:
Foto Rushana Alimova tomonidan taqdim etildi
“Men loyiham doirasida “Chegaralar” deb nomlangan bir qator ishlarni taqdim etdim. Ularda biz suratdagi yoriq kabi chodira kiygan ayolning qora dog‘ siluetini ko‘ramiz. Bu ayolning ezilishi va kundalik turmush tashvishlari hamda moddiy boylik to‘plashda o‘z shaxsiyatini yo‘qotishi muammosining ramziy ifodasi hisoblanadi. Bu chodirami yoki kafan? Ayolni chegaralovchi qoidalar yoki ikkiyuzlamachilik pardasi?
Men ishtirok etgan ko‘plab festival va ko‘rgazmalar orasida ushbu festivalda qatnashish ilk tajribam bo‘ldi. Birinchi o‘rinni egallash esa men uchun kutilmagan sovg‘a bo‘ldi”.
Maxbara Abbasova – kurator, ozarbayjonlik san’atshunos. Hozirda u Ozarbayjon Milliy san’at muzeyining Innovatsiya bo‘limi boshlig‘i va 10 yildan beri Ozarbayjon Davlat Madaniyat va san’at universitetida ma’ruzachi bo‘lib ishlaydi:
“Mening “Ko‘rinmas olamlar” kuratorlik loyiham uchta ozarbayjonlik rassomlar - Nargiz Askerova, Emin Mazers va Shalala Salamzade asarlarini taqdim etadi.
Men 10 ta rag‘batlantiruvchi mukofot ro‘yxatiga aniq kirishimga amin edim, chunki kurator sifatida o‘z loyihamni kuchli va qiziqarli, deb bilaman. Lekin II o‘rinni men sira kutmagan edim. Tashkilotchilarga, biyennale bosh kuratoriga, hakamlar hay’ati a’zolariga bunday yuqori baho uchun minnatdorchilik bildiraman! Bu men uchun ulkan sharaf va ijodiy yo‘limdagi muhim qadamdir.
X Toshkent zamonaviy san’at biyennalesida ishtirok etgan barcha rassomlarni alohida tabriklayman. Ushbu platforma g‘oyalar almashish va o‘zaro ilhomlanish uchun noyob imkoniyatdir. Men ushbu muhim voqeaning bir qismi bo‘lganimdan faxrlanaman. Ushbu bebaho tajriba va madaniyat rivojiga qo‘shgan hissasi uchun tashkilotchilarga, hakamlar hay’ati a’zolariga va barcha ishtirokchilarga samimiy minnatdorchilik bildiraman. Bunday tadbirlarda ishtirok etish uchun kelajakdagi loyihalar va imkoniyatlarni intiqlik bilan kutaman”.
Lyudviga Nesterovich – o‘zbekistonlik haykaltarosh, turli xil tabiiy va sintetik materiallardan foydalangan holda noyob san’at asarlarini yaratish orqali o‘z mahoratini namoyish etadi. Uning ishlari kasbiy iste’dod va shaklni idrok etish uchun tabiiy qobiliyatning uyg‘unlashuvi bilan tavsiflanadi:
“Hozirgi Zamonaviy san’at biyennalesida ishtirok etish davomida Anton Pesnya bilan hamkorlikdagi loyihani amalga oshirdim, u mening haykaltaroshlik ishlarim uchun animatsiya effektlarini yaratdi. Bunday hamkorlik, menimcha, ekspozitsiyamizga o‘ziga xoslik baxsh etadi.
Men taqdim etgan haykallarning aksariyati tabiiy toshdan yasalgan, ammo sun’iy materiallardan yasalgan ishlar ham mavjud. “Tinchlik”, “Rivojlanish” va “Verba” shular jumlasidandir.
Loyihamizning maqsadi atrofimizdagi olamning go‘zalligi va rang-barangligini tomoshabinlarga namoyish etish edi. Hatto fantastik obrazlar ham jozibali va yovuz bo‘lmasligi mumkinligini ko‘rsatishga harakat qildik. Masalan, daraxt bargi va tanasini kemirayotgan chig‘anoqlar to‘dasini tasvirlovchi “Hujum” haykali o‘z nomi tufayli tahdidli tusini yo‘qotadi. Xuddi shunday, ekspozitsiyani yakunlayotgan “Buqa” haykali, salobatli shoxlariga qaramay, tajovuzkor va dahshatli mavjudot sifatida taassurot qoldirmaydi.
Salbiy hodisalar va keskinlikka to‘la zamonaviy dunyoda biz kichik quvonchlarning qadrlashga va ularni asrab-avaylash zarurligiga e’tibor qaratishga urinamiz. Asarlarimiz tomoshabinlarni tabiiy uyg‘unlikni saqlash va bizga quvonch bag‘ishlaydigan barcha narsalar haqida o‘ylashga undashiga chin dildan umid qilamiz.
Rassom sifatida biz doimo yangi mavzularni izlaymiz, materiallar va tasviriy texnikalar bilan tajriba o‘tkazamiz. Biyennale bizning izlanishlarimiz natijalarini keng jamoatchilikka taqdim etish uchun noyob imkoniyatdir. Va, shubhasiz, tomoshabinlarning maqtovi biz uchun eng yaxshi mukofot va ishimizning ahamiyatini tasdiqlashga xizmat qiladi”.
Foto Lyudviga Nesterovich tomonidan taqdim etildi
Kamran Muradov – ozarbayjonlik fotograf, “Zira” madaniyat markazi vakili. U beshta asardan iborat ekspozitsiyasida his-tuyg‘ularning predmetlar orqali ifodalanishini tadqiq etadi. Masalan, “Mayoq” asari umid ramzi bo‘lib, yorug‘ kelajakka ishonchni yo‘qotmaslikka chaqirsa, “Yangi kun” asari hayotni qayta ko‘rib chiqishga, dunyoni yangicha nuqtayi nazardan idrok etishga chorlaydi. Rassom tomoshabinlarni odatdagidan tashqariga chiqishga va yangi istiqbollarni kashf etishga ilhomlantiradi.
“Avvalo, O‘zbekiston madaniyati va diqqatga sazovor joylari, o‘zbek xalqining mehmondo‘stligi menda katta taassurot qoldirdi. Ushbu loyiha tashkilotchilariga chuqur minnatdorlik bildiraman. Biyennaleda ishtirok etishim men uchun haqiqiy ta’lim tajribasi bo‘ldi”.
Ismlari jarangdor san’atkorlar bor va aksincha, sokinlikda inqiloblar yaratganlari ham bor. Shakl va chiziqlarning kamtarin ustasi Jorj Brak shunchaki…
