Kundalik narsalarning ikkinchi hayoti

Ekologiya mavzusi butun dunyoda dolzarbdir. Tabiatga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish bilan bog‘liq u yoki bu jarayonlarni anglatuvchi yangi terminlar paydo bo‘lmoqda. Ular bilan fikr yetakchilari misolida tanishamiz, o‘rganamiz va kundalik hayotimizda qo‘llaymiz.

Resaykling

“Recycle” so‘zi ingliz tilidan «doiraga qaytish» deb tarjima qilinadi va «ikkilamchi xomashyodan qayta ishlab chiqarish» ma’nosini anglatadi. Qog‘oz, ma’lum turdagi plastik, metall va shisha kabi materiallarni mutlaqo yangi xomashyoga aylantirish mumkin. Resaykling ma’nosini bildiruvchi belgi doira bo‘ylab harakat sifatida tasvirlangan, chunki bu jarayon chiqindisiz ishlab chiqarish bo‘lib, bir material qayta va qayta yangi mahsulotga aylanishi mumkin. Biroq, shuni e’tiborga olish kerakki, ba’zi materiallarni faqatgina bir marta qayta ishlash mumkin. 

Resayklingga nimalar kirishini batafsil ko‘rib chiqamiz:

Shisha – bu xomashyo faqatgina bir marta qayta ishlanishi mumkin. Hatto ozgina shisha chiqindilari ham o‘nlab gektar yerni saqlab qolishi mumkin. Shishani nafaqat yangi shisha buyumlariga, balki munchoq, betonning ba’zi turlari, plitka va santexnikada ham qayta ishlab chiqarish mumkin.

Tekstil – dunyo okeanlaridagi chiqindilarning 20% dan ortig‘i tekstildan tashkil topgan. Tekstilning chirishi uchun bir necha yuz yil vaqt talab etilishidan tashqari, atmosferaga metan va CO2 ajralib chiqadi. Tekstildan yangi xomashyo sifatida qurilish materiallari, yelim va ko‘plab boshqa narsalar qayta ishlanmoqda.

Makulatura – biz atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha maktab darslaridan bilamizki, har bir tonna ikkilamchi qog‘oz – bu 20 ga yaqin qutqarilgan daraxt.

Metallolom – 2020-yilda Tokioda bo‘lib o‘tgan Olimpiya o‘yinlari misolida qayta ishlangan elektronika va mobil telefonlardan bronza, kumush va hatto oltin medallar yasash mumkinligini bilib oldik.

Plastik – bu chirimaydigan zararli material, agarda u to‘g‘ri qayta ishlansa, foydali bo‘lishi mumkin. Ikkilamchi plastikdan sintepon, gilamcha, sport anjomlari, paketlar va plastik mebellar kabi mahsulotlar tayyorlanadi. Iste’dodli rassomlar esa undan yangi vinil plastinkalar va umuman tashlab yuborilmaydigan san’at buyumlari yasashni o‘rganishdi.

Daunsaykling 

Agar resaykling xomashyo sifatini saqlagan holda utilizatsiya qilish bo‘lsa, daunsaykling esa past sifatli materialni qayta ishlash jarayoni bo‘lib, undan endi bir xil guruhdagi mahsulot chiqmaydi. Shuning uchun daunsaykling belgisida pastga yo‘nalgan strelka tasvirlangan bo‘lib, bu buyumning sifati pasayganligini ko‘rsatadi. Masalan, eski kiyimlardan regeneratsiyalangan tolaning ishlab chiqarilishini daunsayklingga kiritish mumkin, bunda regeneratsiyalangan toladan endi kiyim tikib bo‘lmaydi, faqat boshqa guruhning qayta ishlanadigan materiallarini ishlab chiqarish mumkin. Sifatning pasayishi tufayli daunsayklingda qayta ishlashlar soni cheklangan. Buyum resayklingdagi kabi qayta-qayta yaratilmaydi, balki uning yaroqlilik muddati cho‘ziladi, xolos. 

Apsaykling

Iste’dodli va ijodkor odamlar o‘z xizmatini o‘tab bo‘lgan narsalarning asl manbasiga nisbatan yuqori sifatdagi yangi hayotga ega bo‘lishi yo‘llarini o‘ylab topishdi. Apsaykling – bu shunchaki qayta ishlash emas, balki eski narsalarni qayta ko‘rib chiqishdir. Bu jarayon asosan ijodiy bo‘lib, ko‘pchilik odamlar tomonidan DIY usuli bilan bog‘lanadi. Utilizatsiyaning bunday kreativ usuli nafaqat uloqtirilgan narsaga «yangi mutolaa» beradi, balki uning qiymatini oshiradi, chunki u san’at obyektiga aylanadi. Apsaykling belgisi unga mos qiymatda, yuqoriga yo‘naltirilgan strelka bilan tasvirlangan. 

Ushbu jarayonlarning deyarli har birida istalgan kishi ishtirok etishi va shu orqali sayyoraga va unda yashaydigan kelajak avlodlarga yordam berishi mumkin. Masalan, resayklingda biz chiqindilarni uyda yoki ishda saralashimiz va ikkilamchi xomashyoni «yetkazib beruvchi» bo‘lishimiz mumkin. O‘z navbatida, apsaykling shu qadar mashhur xobbi turiga aylandiki, uning yordamida odamlar o‘z brendlarini yaratyaptilar, biznes yurityaptilar yoki apsaykl ekspozitsiyalari bilan ko‘rgazmalar o‘tkazyaptilar.

Tabiat ijodkorligi uchun foydali narsalardan ilhomlanadigan va Instagramda dunyoning turli burchaklaridan yig‘ilgan ishqibozlar:

Tatevik – siniq idishlardan noyob taqinchoqlar yasaydi.

Liya – vintaj buyumlarni va sekond-hend buyumlarini qo‘lda qayta ishlaydi.

Enjila – qozoqcha madaniy kodli apsaykl-kiyim yaratuvchi almatin ayol.

Isssiryk – noyob buyumlarni qayta ishlash va yaratish bo‘yicha ijodiy sex.

Annika – yorqin dunyoqarashga ega trift va DIY decorator.

Izabel – eski materiallardan tarixiy liboslar yaratadi, shuningdek, Janubiy Kaliforniyada turg‘un moda haqida gazeta yuritadi.