Erta turmush qurish – endi moda emas
Qadim zamonlardan beri Sharqda qizlarni erta yoshda va ko'pincha ularning roziligisiz turmushga berishgan. O‘zbekistonda erta turmush qurish tendensiyasi ko‘p yillardan buyon mavjud. Biroq, statistik ma'lumotlarga ko'ra, so'nggi o'n yil ichida bu holat o'zgargan.
Davlat statistika qoʻmitasi tadqiqoti natijalariga koʻra, 2023 yilda roʻyxatga olingan nikohlar soni 11,7 foizga kamaygan. Shu bilan birga, ayollarning yoshi 22-25 yoshda edi. Evropa va G’arb tendentsiyalariga qaramay, bu yosh O’zbekiston uchun ilgari erta emas edi. 2010 yilgacha qizlarning imkon qadar erta turmushga chiqishi odatiy hol edi, ular ko’pincha 17-18 yoshda turmush qurishib 19 yoshida esa ona bo’lishardi. Erta oila qurishning asosiy sababi – yoshlarning roziligi emas, balki ota-onalarning qarori edi. 2021 yilda o’tkazilgan ijtimoiy so’rovlarga ko’ra, ishtirokchilarning 40 foizida sog’liq bilan aloqali muammolar borligi ko`rilmoqda.
Biroq 2019-yildagi O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq, nikoh yoshi – erkaklar va ayollar uchun 18 yosh etib belgilanadi.
Zamon o‘zgarmoqda, jamiyatdagi munosabatlar ham o‘zgarmoqda, erta turmush qurish o`z dolzarbligini yo`qotib kelmoqda. Endi, kelinning ota-onasi qizining universitetdagi ta`limini bitirishini va faqatgina keyin to’y haqida o’ylashini xohlashlarini tobora ko’proq eshitishingiz mumkin. Turmush qurish yoshining kechikishi tufayli qizlar moddiy jihatdan mustaqil bo’lish uchun kasb-hunar egallash bilan birga ta’lim olish imkoniyatiga ega bo’lmoqda. Yetuk yoshda kelinlar hayotga va uy xo’jaligini boshqarishga bo’lgan qarashlarini allaqachon shakllantirganlar, ular oila qurish va farzand ko’rishga tayyor. Erta homiladorlik tufayli onaning ham, bolaning ham kasalliklari xavfini kamaytiradigan tananing tug’ruqqa tayor bo`lish omilini ta’kidlab o`tish kerak. Ongli yoshda turmush qurishning muhim afzalligi – ajralishlar sonining kamayishidir.
Sosiologik tadqiqotlarga ko’ra, litsenziyali klinik mutahassisi Kelsi Torgerson qizlarga 25 yoshdan oldin turmushga chiqmaslikni maslahat beradi. Sosiologning fikri 25 yoshgacha insonning miyasi hali to’liq shakllanmaganligi haqidagi ma’lumotlarga asoslanadi, bu esa inson umr yo`ldoshida nimani ko’rishni istayotganini to’liq tushunmasligiga olib kelishi mumkin.
