O‘zbekiston merosi madhiyasi: LALI brendi tarixni zar iplar bilan tikmoqda
O‘zbek zardo‘zlik merosi qay tarzda yangicha talqin qilinmoqda
6-iyul kuni, Yuqori moda haftaligi avjida, O‘zbekistonning LALI brendi Parijda o‘zining yangi kolleksiyasini namoyish etdi. Ana shu lahzada Sharq hikoyasi moda tilida so‘zlab, Parijga o‘z yuragidan ovoz berdi. Buxoro zardo‘zligining oltin tolalari — usta qo‘llarning iligidan chiqqan, qadimiy ayvonlar puchmoqlaridagi pichirlab so‘zlagan tarixni saqlagan iplar — podiumda charog‘on bo‘ldi. Ular zamonaviy matoga to‘qilgan, o‘tmishga bo‘lgan hurmat qo‘shig‘idek yangradi.
Zardo‘zlik san’ati XIX asr — XX asr boshlariga kelib, O‘zbekiston xalq amaliy san’atining eng nozik va yuksak tarmoqlaridan biri darajasiga ko‘tarilgan edi. Afsuski, undan ilgari yaratilgan asarlar bizgacha yetib kelmagan. Aynan shu bois, bugungi kunda bu bebaho hunarni dunyo jamoatchiligiga namoyon etish — katta ma’naviy va madaniy ahamiyat kasb etadi.
Dizayner Lali Fazilova boshchiligidagi jamoa bir yil davomida puxta izlanishlar olib bordi: arxivlardagi chizmalarni o‘rgandi, bugungi ustalar bilan zardo‘zlik texnikasini tahlil qildi, bir paytlar Buxoro amirlari saroylarini bezagan naqshlardan yangi ramz va ma’nolar izlab topdi. Aynan o‘sha — XIX asr oxirlarida, amirlik davrida — oltin iplar bilan ishlangan kiyim-kechak va buyumlar jamiyatdagi maqom va e’tibor ramziga aylangan. Shu sababli, o‘sha davr texnikasining asl mohiyatini saqlagan holda, uni bugungi modaga mos ruhda qayta jonlantirish muhim vazifa sifatida qo‘yildi.
Kolleksiyaning bosh ilhom manbai Buxoro amiri Sayid Mir Muhammad Olimxon saroyi — “Sitora-i Mohi Xosa” devorlariga chizilgan gul naqshlari, shuningdek, qadimiy Buxoro ayvonlaridagi nafis buket shaklidagi bezaklardan olingan.
Bu tarixiy yodgorliklar kamarlarga, yengil jaketlarga, bel qismlariga o‘zgacha nafosat bilan tushdi. Bu esa avloddan-avlodga zardo‘zlik sirlarini o‘rgangan Mahfuza Salimova, Nargiz Muradova, Nazira Hamroyeva singari ustalar, shuningdek, mohir rassom Kahramon Yo‘ldoshevning fidokorona mehnati bilan amalga oshdi.
Namoyish qilingan barcha liboslar Qozog‘istonning SALTANAT Diamond Gallery zargarlik uyi bilan hamkorlikda taqdim etildi. Bu galgi taqinchoqlar o‘ziga xos hayotiy ruh bilan boyitilgan: kapalakning parvozi, gullar bilan qoplangan dalalar, daryolar bo‘yining ohanglari va shamolda egilgan daraxtlar ilhom manbai bo‘ldi. Bu jihatdan tarix bilan ham uyg‘unlik mavjud — zardo‘zlik san’ati gullab-yashnagan davrda ham oltin iplar bilan bezatilgan buyumlar turli qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlar — olmos, safir, zumrad bilan bezalgan.
“Bu safar kolleksiyamiz estetik jozibasini o‘z-o‘zicha zamonaviy san’at asariga aylangan zargarlik buyumlari bilan boyitganimizdan mamnunman. SALTANAT Diamond Gallery rahbari Nuray Yerali boshchiligida, ushbu ko‘rgazma uchun chinakam ideal hamkor bo‘ldi”, — deydi dizayner Lali.
“Bunday hamkorlik faqat Markaziy Osiyoda, aynan shu yerda, moda, hunarmandchilik va madaniyat mushtarak ruhda birlashgan muhitda yuzaga chiqishi mumkin. Bugun bizda shu imkon bor: dunyo miqyosida Markaziy Osiyo vizual obrazini yaratish, uni madaniyat va san’at orqali ifodalash va qo‘llab-quvvatlash imkoniyati.”
Shunday qilib, Buxoro Parijda ovoz oldi — oltin tolalarning har bir zarbasida o‘tmishga ehtirom va kelajakka dadil qarash mujassam edi. LALI brendining yangi kolleksiyasi isbotladi: madaniy meros faqat muzeylarda emas, balki jahon podiumlarida ham yashay oladi. U yangi avlodni ilhomlantiradi, madaniyatni tarixgina emas — go‘zallik va kuchning.
Paul Tumasini tushirgan fotosuratlar.
