Vaqt chegarasidan tashqaridagi katakli naqsh

Qat’iy tartan bo‘ladimi yoki yorqin talqinlar bo‘ladimi, kataklar muqarrar ravishda podiumlar va ko‘chalarga qaytadi. 2024-yil kuz-qish mavsumida dizaynerlar zamonaviy tendensiyalarni inobatga olgan holda qayta ko‘rib chiqib, yana ramziy naqshga murojaat qilishdi.

Katak tarixiy ahamiyatga ega. U turli madaniyatlarda o‘z o‘rnini topib, an’analar va milliy o‘ziga xoslik ramziga aylandi, modaning davrlarga qanday moslashishi va o‘z ildizlari bilan aloqani saqlab qolishi mumkinligini ko‘rsatdi.

Foto: SPOTLIGHT / Saint Laurent

Katakning tarixiy ahamiyatiga eng yorqin misollardan biri Shotlandiya tartani hisoblanadi. Turli kenglikdagi va rangdagi kesishgan chiziqlardan iborat bo‘lgan mashhur naqsh Shotlandiya klan tizimi bilan alohida bog‘liqlikka ega. Har bir tartan o‘ziga xos bo‘lib, ma’lum bir qabila yoki oilani ifodalagan, identifikatsiya vositasi va birlik ramzi sifatida xizmat qilgan.

Bundan tashqari, tartan ko‘pincha madaniy faxrni ifodalash uchun ishlatilgan, ayniqsa, milliy o‘ziga xoslik xavf ostida bo‘lgan davrlarda. Bugungi kunda tartan Shotlandiya merosining muhim qismi bo‘lib qolmoqda, ham an’anaviy liboslarda, ham zamonaviy modada qo‘llanilib, o‘tmish va hozirgi kun o‘rtasidagi bog‘liqlikni ta’kidlaydi.

Foto: SPOTLIGHT / Burberry

Biroq, katak faqat Shotlandiya an’anasi bilan cheklanib qolmagan. Tarixan u juda xilma-xil shakllarda namoyon bo‘lgan – Yevropadagi dehqonlar kiyimidagi katakli matolardan tortib Osiyoning to‘qimachilik naqshlarigacha. XX asrda bu naqsh modada faol qo‘llanilishi tufayli yanada universal talqinga ega bo‘ldi.

Nafislikdan pank inqilobigacha

Chanel davri: katak ayollik ramzi sifatida

Fransuz modelyeri Koko Chanel birinchi bo‘lib katakni ayollar garderobi tarkibiga kiritdi va uni nafislik ramziga aylantirdi. 1920-30-yillarda mayda katak naqshli tvid kostyumlari inqilobga aylandi: sodda bichim, amaliy matolar va nafis uslub moda haqidagi tasavvurlarni o‘zgartirdi. Shakllarning qo‘polligiga qaramay, liboslar ayollarga xos bo‘lib qoldi, bu esa katakni XX asr modasining asosiy elementlaridan biriga aylantirdi.

Foto: SPOTLIGHT / Chanel

Shohona nafosat: malika Diananing hissasi

1980-90-yillarda katak naqshi yana malika Diana tufayli e’tibor markaziga qaytdi. U klassik naqshni mohirona tarzda zamonaviy ko‘rinishlarga moslashtirdi va ularning ajralmas qismiga aylantirdi. Diananing eng mashhur ko‘rinishlaridan biri minimalistik aksessuarlar bilan to‘ldirilgan glenchek kostyumi bo‘ldi. Bu kostyum uning uslubi ramziga aylandi: nafis, biroq dadillik va mustaqillik ohanglariga boy.

Vivyen Vestvud: katakli naqsh ozodlik manifesti sifatida

1970-yillarda katakli naqsh pank madaniyati tufayli yana bir inqilobni boshdan kechirdi. Britaniyalik libos dizayneri Vivyen Vestvud uni konservativ qarashlarga qarshi norozilik ramziga aylantirdi. Bu davrda ilgari klassika va vazminlik bilan bog‘liq bo‘lgan katakli naqsh mutlaqo yangi ma’no kasb etdi. Uning “Pirate” (1981), “Witches” (1983) va “Buffalo/Nostalgia of Mud” (1982-1983) kolleksiyalarida katakli yubkalar, kalta shimlar va kostyumlar isyonkorlik ruhining yorqin ifodasiga aylandi. Ular an’anaviy me’yorlarni rad etish, qat’iy uslublardan erkinroq va g‘alati obrazlarga o‘tishning timsoli bo‘ldi.

Foto: SPOTLIGHT / Vivienne Westwood

Uning podiumlaridagi katakli elementlar yirtiq matolar, teri va metall qismlar bilan uyg‘unlashib, pank estetikasini aks ettirardi – bu inqilob ruhi, qoidalardan voz kechish va an’anaviy moda chegaralarini buzishga intilish edi. Katakli naqshlar bilan qilingan bu jasur tajribalar ko‘cha modasining rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatdi va hozirgi kunda ham yoshlar madaniyatining muhim qismi bo‘lib qolmoqda.

Hozir qaysi katak moda cho‘qqisida?

2024-yil kuz-qish mavsumida katakli naqsh yana yetakchi dizaynerlar kolleksiyalarida muhim o‘rin egallaydi. O‘zining ramzi katak bo‘lgan Burberry brendining dizaynerlari uni yanada yorqinroq va to‘yingan ranglarda hamda baxmal va ipak kabi noan’anaviy matolarda taqdim etdilar.

Prada 2024-yil kuz-qish kolleksiyasida iliq ranglardagi naqshni taqdim etdi. O‘zining universalligi bilan mashhur bo‘lgan katakli naqsh dizaynerlarning klassik elementlarni zamonaviy talqinlar bilan aralashtirgan ushbu mavsum kontseptsiyasiga juda mos keladi.

Foto: SPOTLIGHT / Prada

Versace katakli naqshni yanada hashamatli va dovyurakroq tarzda taqdim etdi. Bu yerda u sun’iy teri va baxmaldan tayyorlangan yorqin, to‘yingan ranglardagi kiyim elementlari orqali kolleksiyaga kiritilgan edi.

Foto: SPOTLIGHT / Versace

Nima uchun katak har doim dolzarb?

Katak – bu hamma narsaga: qat’iy shim kostyumlaridan tortib, shinam palto yoki sharflargacha uyg‘un ko‘rinadigan eng noyob nusxa. Uning ko‘p qirraliligi turli uslublar va vaziyatlarga uyg‘un ravishda moslashishga imkon beradi. Naqsh javonning ajralmas qismi bo‘lib, bir mavsumdan ikkinchisiga osongina o‘tadi. Misol uchun, klassik katakli kostyum bosiq ranglarda ishonch va nafosatni ta’kidlaydi, ish uchrashuvlari va ofis liboslari uchun juda mos keladi. Katakli palto yoki plash kuzgi kolleksiya uchun zamonaviy yechim bo‘lishi mumkin.

Sharflar, sumkalar, bosh kiyimlari va katak naqshli har qanday boshqa aksessuarlar hatto eng oddiy qiyofani ham o‘zgartira oladi. Ko‘ylakni ko‘p qatlamli obrazlarda ishlatish mumkin, bu esa dinamiklik va stilistik beparvolik bilan bir qatorda qo‘shiladi. Bu mavsumda moda uylari dizaynerlari yirik katakli yorqin yubkalar trendini belgilashda davom etmoqda. Bunday yubkani bazaviy sviter yoki futbolka bilan birlashtirish mumkin, bu esa ayollik va qo‘pollik o‘rtasidagi muvozanatni qo‘shadi.

Har mavsumda dizaynerlar naqshlarni yangilab, uning o‘lchami, ranglari va materiallari bilan tajriba o‘tkazadilar. U nafaqat joriy tendensiyalarga moslashadi, balki yildan-yilga dolzarb bo‘ladigan individual uslub yaratishga yordam beradi. Bu katakni shunchaki moda naqshi emas, balki haqiqiy klassikaga aylantiradi.