Kris Marti

Look at the stars, look how they shine for you.

Eslaysizmi? “Coldplay” guruhining biografiyasidagi yorqin lahzaga aylangan “Yellow” qo‘shig‘i shunday boshlanadi. Go‘yoki, koinot bu so‘zlarni aynan Kris Martinga eng muhim voqealar sukunatda, tanaffuslar va yulduzlar nuri orasida tug‘ilishini eslatish uchun yuborgandek.

Bu hikoya sukunat musiqasini tinglashni va uni sevgi, alam, umid va qabul qilish madhiyalariga aylantirishni o‘rgangan inson haqida. Biroq bu mahoratga erishish yo‘li shubha, qiyinchilik va kashfiyotlarga to‘la edi. Shunday bo‘lsa-da, uning har bir qadami ko‘rinmas ip bilan bog‘langan, xuddi ohangga aylanuvchi akkordlar kabi edi.

Birinchi bob: Osmon qayerda tugaydi?

Osmon qayerda tugaydi-yu, musiqa qayerda boshlanadi? Kris Martin uchun javob doimo aniq bo‘lgan: chegara yo‘q.

Uning Devondagi bolalik davri onasi o‘rgatgan pianino sadolari sukunatga qorishib ketgan yulduzli tunlar jo‘rligida o‘tdi. Bu sukunat ilk partitura edi – kelajak qo‘shiqlar uchun makon bo‘lib, unda har bir tovush ma’no bilan to‘lib-toshgan. Biroq o‘z ovozingni eshitish uchun ba’zida o‘zligingni yo‘qotishing kerak bo‘ladi.

Bu yo‘qotish London Universitet kollejida yuz berdi. Jonni Baklend bilan uchrashgach, Kris hamohanglikni topdi, Ammo oldinda xatolar va izlanishlar kutardi. Birinchi mashg‘ulotlar hammomda o‘tdi — bu g‘ayrioddiylik emas, zarurat edi: faqat shu joy akustik jihatdan mos kelardi. Guruh bir qator muvaffaqiyatsizliklarni, “Pectoralz”dan “Starfish”gacha bo‘lgan nom o‘zgarishlarini va jamoa ichidagi murakkab munosabatlarni boshdan kechirdi. Ular ismlarni almashtirar, ishonchni yo‘qotib, uni yana qayta nomlardilar. Ammo aynan shu kurashda ularning o‘ziga xos ovozi shakllandi. Qo‘shiqlar oddiy voqealardan tug‘ilardi – xuddi Yellow Pages’ga tasodifan ko‘z tushishi dunyoga “Yellow” qo‘shig‘ini taqdim etgani kabi.

Ikkinchi bob: Yellow va butunning zarralari

“Yellow” qo‘shig‘i tarixi – bu tasodif qanday qilib hamma narsani o‘zgartirib yuborishi mumkinligi haqidagi hikoya. 1999-yilda “Shiver” qo‘shig‘ini yozish jarayonida asbob-uskunalar buzildi. Kris tashqariga chiqdi. Tungi osmonga tikilgancha, u prodyuserining so‘zlarini eshitdi: Look at the stars. Bu so‘zlar boshlanish nuqtasi bo‘ldi – oddiy akkord, Nil Yang uslubidagi ovoz va mana, hamma narsani o‘zgartiradigan kuy tug‘ila boshladi. Qo‘shiqning nomi eng yaqin telefon ma’lumotnomasi – Yellow Pages’dan olingan. Qo‘shiq go‘yo yo‘q joydan paydo bo‘ldi, ammo uning ortida butun bir his-tuyg‘ular olami yashiringan edi.

“Yellow” o‘zini va boshqalarni qabul qilish madhiyasiga aylandi. U “Fix You” – qo‘llab-quvvatlash va shifo berish haqidagi asar bilan uzviy bog‘langan. Kimdir sinib qolganda, boshqa odam uning parchalangan qismlarini yig‘ishtirishga yordam berishi mumkin. Bu qo‘shiqlar tun va tong kabi bir-birining aksidir.

Ammo yo‘l ravon emas edi. Shubha va qo‘rquvlar “Clocks” nomli asarning yaratilishiga turtki bo‘ldi – bu klavishlar bo‘ylab to‘xtamaydigan vaqt kabi yuguruvchi riff edi. Bu qo‘shiq tanlov haqida: soatlar lahzalarni sanashini kuzatib turishmi yoki har bir lahzani boshdan kechirishmi. Agar “Clocks” boy berilgan vaqt oldidagi qo‘rquvni tan olish bo‘lsa, “Viva la Vida” ko‘proq mag‘lubiyat va qayta boshlash qobiliyati haqidagi hikoyaga o‘xshaydi. Bu kompozitsiyalar bir-biriga chambarchas bog‘lanib, o‘zini va dunyoni qabul qilish ritmini hosil qiladi.

Uchinchi bob: Bo‘rondan keyingi kamalak

Coldplay zavq-shavqda emas, balki kurashda tug‘ilgan. Martin yozganidek: “Sen uch nafar muxlis va seni hech narsaga arzimaydigan deb o‘ylaydigan bardagi bir yigit bilan boshlaysan”. Shubhalar, ishonchsizlik, dastlabki singllarning past sotilishi – bularning barchasi ularning tarixining bir qismiga aylandi. Ammo aynan shu davrda haqiqiy qo‘shiqlar yaratildi.

Yorug‘lik bulutlar orasidan o‘tganda, kamalak paydo bo‘ladi. Shunday qilib, Martinning hayotida kattalar dunyosida yo‘qolgan orzular haqidagi qo‘shiq – “Paradise” tug‘ildi. U “Fix You”da boshlangan suhbatni davom ettiradi, bu yerda singan yurak nur izlaydi. Lekin nur doim ham darrov kelmaydi. Ba’zida uni “A Sky Full of Stars” qo‘shig‘idagi kabi yulduzlarga to‘la osmonda qidirasan – bu so‘zsiz sevgi haqidagi qo‘shiq, javob tuyg‘ularini talab qilmaydigan muhabbat.

Bu qo‘shiqlar bir tarixning sahifalari kabi bir-biriga chambarchas bog‘lanib ketadi. “Paradise” o‘zligingga qaytishni o‘rgatsa, “A Sky Full of Stars” boshqalarni boricha qabul qilishga undaydi. Ular go‘yo bir-biriga javob berayotgandek jaranglaydi: o‘ziga bo‘lgan muhabbat dunyoga bo‘lgan muhabbatda aks etadi. Shunday qilib, Coldplay shunday musiqiy olam yaratadiki, unda har bir qo‘shiq yulduzga aylanadi, uning nurini esa faqat uni ko‘rishga tayyor bo‘lganingizda ilg‘ay olasiz.

To‘rtinchi bob: Kris Martin - sahna ortidagi odam

Kris ideal qahramon emas. U zaif, uyqusizlik va quloqlaridagi shovqindan azob chekadi, o‘z ichidagi tanqidchi bilan ichki suhbatlar olib boradi. U yorug‘lik va soya o‘rtasidagi muvozanatni izlaydi. Uning falsafasi – bu radikal qabul qilishdir. O‘zini. Boshqalarni. Dunyoni.

U murakkab narsalar haqida sodda tilda gapiradi. Uning matnlari yengillik bilan to‘lgan, ammo ularning ortida chuqur ma’nolar yashiringan.  Martin muhabbat va tinchlik haqida kuylayotganda, nafaqat atrofdagilar, balki o‘zi haqida ham so‘zlaydi. Uning uchun musiqa oxir-oqibat hammamiz yagona butunlik ekanligimizni eslatuvchi vositadir.

Uning hayoti U2 musiqasi va Rumiyning so‘zlaridan ilhom olgan devonlik bolaning qanday qilib avlod ovoziga aylanganini hikoya qiladi. Kris o‘zining zaif tomonlari va xatolari haqida ochiq gapirishdan cho‘chimaydi, chunki aynan ular bizni inson qilib shakllantiradi.

Foto: shaxsiy arxiv

Epilog: Yulduzli osmon ostida

Bir kuni ochiq sahnada turib, Kris osmonga boqdi-da, shunday dedi: “Agar yetarlicha uzoqqa qarasangiz, barchamiz bitta oila ekanligimizni ko‘rasiz”. Uning musiqasining mohiyati ham aynan shunda.

Coldplay – bu qabul qilish, sevgi va eng yaxshisiga ishonch. Bu o‘z ichingizga nazar tashlab, u yerda doimo yoningizda bo‘lgan nurni topishga da’vatdir.

Look at the stars, look how they shine for you. Yulduzlarga boqing. Ular siz uchun porlaydi. Doimo shunday.