O‘zbek to‘yining ildizlari: an’analar va ularning ahamiyati

O‘zbekistonda to‘y chuqur ma’no, ramziylik va asriy an’analarga to‘la butun bir marosimni o‘z ichiga oladi. Marosimning har bir tafsiloti avloddan avlodga o‘tib kelayotgan madaniy merosni aks ettiradi. O‘zbek to‘y an’analarining kelib chiqishini tushunish uchun ELLE O‘zbekiston o‘tmishga nazar tashlashni va ularning xalq tarixi bilan bog‘liqligini o‘rganishni tavsiya etadi.

Qadimiy ildizlar va an’analarning ta’siri

O‘zbek nikoh to‘yi marosimlari qadimgi ko‘chmanchilar va fors sulolalari davridan to Buyuk ipak yo‘li davrigacha bo‘lgan turli sivilizatsiyalar ta’sirida shakllanib kelgan. Ko‘plab an’analar negizida zardushtiylik, islom va turkiy urf-odatlar yotadi. Bular vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishga uchragan bo‘lsa-da, o‘ziga xosligini saqlab qolgan.

O‘zbekistonda to‘yning eng muhim bosqichlaridan biri fotiha to‘yi bo‘lib, u qadimgi davrlarga borib taqaladi. Ilgari kelin-kuyovning ota-onalari nikoh to‘yidan ancha oldin kelishib olishgan, kelishuv esa diniy marosim o‘tkazish bilan mustahkamlangan. Bu marosim nafaqat kelin-kuyovni, balki ikki oilani ham birlashtirish ramzi bo‘lgan.

To‘yning asosiy an’anaviy bosqichlari

Zamonaviy o‘zbek to‘ylari ko‘p asrlik urf-odatlarning aksi bo‘lgan bir nechta asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi:

Sovchilik – kuyovning ota-onasi kelinning ota-onasi huzuriga hurmatli qarindoshlarini yuborib, nikoh haqida kelishib olishning birinchi bosqichi.

Fotiha to‘yi – kattalarning duolari va fotihalari bilan o‘tkaziladigan unashtiruv marosimi.

Nikoh – imom tomonidan o‘tkaziladigan diniy marosim.

To‘y – ko‘p sonli mehmonlar, an’anaviy musiqa va raqslar bilan o‘tkaziladigan yirik tantana.

Kelin salom – kelinning tantanali salomi bo‘lib, unda kelin kuyovning oilasiga hurmat bajo keltiradi.

fotо: instagram \ @anotatelier

Milliy liboslar va to‘y ramzlarining o‘rni

O‘zbek to‘yida an’anaviy kiyimlar muhim ahamiyat kasb etadi. Kelin ko‘pincha tilla naqshlar bilan bezatilgan ko‘ylak va milliy bosh kiyim – do‘ppi kiyadi. Kuyov esa erkak kishining mavqeini ta’kidlovchi chopon kiyib oladi.

fotо: instagram \ @anorcouture

Butun to‘y jarayoni yosh oilaning farovonligi va to‘kinligini ta’minlashga qaratilgan marosimlar bilan birga kechadi. Masalan, an’anaga ko‘ra, kelin kuyovning qarindoshlariga uch marta ta’zim qiladi, to‘y kuni esa kelin-kuyovga don va tangalar sochiladi, bu farovonlik ramzi hisoblanadi.

Zamonaviylik va an’analarni asrash

Globallashuv ta’siriga qaramay, o‘zbek to‘ylari milliy urf-odatlarga sodiq qolmoqda. Ba’zi oilalarda marosimlar zamonaviy dunyoga moslashtirilsa-da, asosiy unsurlar – kattalarga hurmat, oilaviy qadriyatlar va tantanavorlik muhiti o‘zgarishsiz saqlanib qolmoqda.

O‘zbekcha nikoh to‘yi an’analarining ildizlari juda qadim zamonlarga borib taqalsa-da, ular odamlar qalbida yashab, o‘tmishni bugungi kun bilan bog‘lab, betakror shodlik va hamjihatlik muhitini yaratib kelmoqda.